0 506 908 39 36 0 312 232 07 79 reel@reelhukuk.com

Mustafa Kemal, 2128. Sk. NO:7/3, 06510 Çankaya/Ankara

ADİ ORTAKLIKTA ORTAĞIN DENETİM YETKİSİ

ADİ ORTAKLIKTA ORTAĞIN DENETİM YETKİSİ

ADİ ORTAKLIKTA ORTAĞIN DENETLEME HAKKI

TBK 631. Maddesine göre;

“Yönetim yetkisi olmasa bile her ortağın, ortaklığın işleyişi hakkında bilgi alma, defter ve kayıtları inceleme, bunlardan örnek alma ve mali durumu hakkında özet çıkarma hakkı vardır.

Aksine sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür.”

Denetleme Hakkı Neden Tanınmıştır?

Bu hak adi ortaklıkta işletme yetkisini kullanan ortağın iş ve işlemleri keyfi ve hukuka aykırı şekilde sürdürmelerinin önüne geçilmesi ve adi ortaklık ilişkisinde ortak olan yönetim konusunda yetki tanınmadığı halde büyük bir sorumluluk altında olan ortağın, haklarını korumak için tanınmıştır. Zira adi ortaklık ilişkisi içerisinde ortakların sınırsız, müteselsil ve şahsi sorumluluk anlamında ağır bir sorumluluğu bulunmaktadır. Yönetim ile ilgilenen ortağın, diğer ortağın sorumluluğunu doğuracak faaliyetlerinin incelenmesi ve denetlenmesi zaruri mahiyettedir. Yine adi ortaklardan birinin kanuna dayalı olarak sorumluluk yahut ortaklığın feshi davalarını açma hakkını kullanabilmesi de TBK 631 maddesi kapsamında denetleme yetkisini kullanmasına bağlıdır.

Denetleme Hakkı Mutlak Haktır.

TBK 631/2 maddesinde denetleme hakkına ilişkin olarak “Aksine sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür.” Denilmektedir. Yani hiçbir ortağın denetleme hakkı kısıtlanamaz, şarta bağlanamaz. Ortak kendi sorumluluğu olan örneğin sermaye koyma borcunu yerine getirmemiş dahi olsa mutlak hak mahiyetindeki denetleme hakkını kullanması engellenemez. Yine denetleme hakkını kullanmak isteyen ortak bir hukuki yarar veya fayda ortaya koymak zorunda değildir. Tüm bunlara bağlı olarak ortağın başlangıçta ya da ortaklık ilişkisi devam ederken mutlak hak konumundaki denetleme hakkında feragat etmesi de mümkün değildir.

Denetim Neticesinde Usulsüzlük Tespiti.

Denetim hakkı pasif bir hak olduğundan ortak denetim esnasında bir usulsüz tespit ederse; bunun için TBK 629 maddesi uyarınca idarecilerin yönetim yetkisi elinden alınabilir ya da sınırlandırılabilir. TBK 639/I maddesi uyarınca ortaklığın haklı nedenle feshi talep olunabilir ya da TBK 628 anlamında ortaklığa verilmiş bir zarar var ise bunun idarecilerden tazmini talep edilebilir.

Denetim Hakkı Kimler Tarafından Kullanılır?

TTK 631 maddesinde belirtilen denetim hakkı sıkı şekilde kişiye bağlı bir hak olup ancak adi ortaklığın ortakları tarafından kullanılabilmektedir.

Ortaklıktan çıkan veya çıkarılan ortağın denetleme hakkı kural olarak sona erer. Ancak çıkan ya da çıkarılan ortak kendisinin ortak olduğu döneme ilişkin bir sorumluluk altında ise sadece kendi dönemi ve menfaati ile sınırlı olmak üzere denetleme hakkını kullanabilecektir.

Ortağın vefatından sonra mirasçıları ortak olmadığı halde denetleme hakkını kullanabilecektir. Ancak birden fazla mirasçı olması halinde kendilerini temsil etmek üzere müşterek bir temsilci atayarak denetim yetkisinin temsilci tarafından yerine getirilmesini sağlamaları gerekmektedir.

Kanuni temsil halinde, denetleme hakkının kanuni temsilci tarafından kullanılması mümkündür.

Ortaklık payını devralan yeni ortak, tüm ortaklık dönemine ilişkin olarak inceleme hakkına sahip olacaktır.

Denetim Hakkı Kimden İstenecektir?

Denetim hakkını kullanmak isteye ortak istemde bulunduğu tarihte idare görevini üstlenen idareciden bu hakkını kullanmayı isteyecektir.

Ortaklığın tasfiyeye girmesi halinde ise bu istem tasfiye görevlisine yöneltilecektir.

TBK 631 kapsamında Denetleme Hakkının Kapsamı.

Denetleme hakkının kapsamı aşağıda sayılanlar ile sınırlı olmamak kaydıyla;

  • Ortaklığın devam eden işlerinin nasıl gittiğine ilişkin bilgi alma hakkı. Gerektiğinde ortaklık çalışanlarına soru sormak da dahil olmak üzere vergisel yükümlülükler, ortaklığın alacak/borç durumu, müşteri bilgileri, mevcut ve gelecekteki kazanç bilgileri dahil olmak üzere bilgi alınmasını ifade etmektedir.
  • Ortaklık defter ve kayıtlarını inceleme ve bunlardan örnek alma hakkı. Bizzat adi ortaklık ilişkisi için tutulan defter ve sözleşme yazışma, hesap özeti, banka kayıtları gibi tüm kayıtların incelenmesi ve incelenmek üzere örnek alınmasını ifade etmektedir.
  • Ortaklığın mali durumu hakkında özet çıkartma hakkı. Denetim yetkisini kullanan ortak inceleme yetkisini kullanırken not alma ve özet çıkarma haklarına sahiptir.

Denetleme Hakkının Kullanılması.

Hak sahibi hakkın kötüye kullanılmaması kapsamında dilediği zaman denetim hakkını kullanabilir.

Denetim hakkını kullanacak ortak neden denetim hakkını kullandığını açıklamak ve gerekçe göstermek zorunda değildir.

Denetleme Hakkının kullanılması aşamasında sır saklama yükümlülüğü altında buluna yeminli mali müşavir ya da avukattan yardım istenilebilir. Bu hakkın uzmana devri değil, uzmandan yardım alınmasıdır.

Denetleme Hakkına Haksız Şekilde İzin Verilmemesi Halinde Dava Yolu İle Denetleme Hakkının Kullanılması.

            Açılacak dava bir eda davası olup çekişmeli yargıya tabidir.

            Dava adi ortaklığın tüzel kişiliği bulunmadığından, denetleme hakkı vermeyen ortağa ya da tasfiye memuruna karşı açılması gerekmektedir.

            Hakkın güvence altına alınması için tedbir talep edilebilecektir. Örneği dava sonuna kadar defter ve kayıtların emanet altına alınması, vb.

            Denetleme talep eden davacı menfaati olduğunu ispat etmek zorunda değildir. Ancak davacı adi ortaklığın ortağı olduğunu ispat etmek zorundadır. Denetime engel olan davalı ise denetim yetkisi vermemekte haklı bir sebebi olduğunu ortaya koymalıdır.

            Mahkemece verilecek denetim yetkisi bir defaya mahsus olmayıp genel bir yetkisidir. Usul ekonomisi gereği hak sahibinin her denetim hakkı kullanımında dava açma durumunun önüne geçilmesi gerekmektedir.

Mahkeme kararı idareciler tarafından uygulanmaz ise icra yolu ile mahkeme kararı yerine getirilecektir.

TBK 631 Denetleme Hakkının Kullanılması için Açılacak Davalarda Görev ve Yetki

            TBK 631 maddesi uyarınca eda davası açılacak olan dava genel kurallara göre belirlenecek olup davalının yerleşim yerinin bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemelerinde açılacaktır.

                                                                                                   Av. Müge ULUIŞIK

 

**Örnek dilekçe metnine dilekçeler kısmından ulaşabilirsiniz.